Filozofia odrodzenia

FILOZOFIA ODRODZENIA

Rozwój filozofii renesansowej:

Trzej filozofowie Giorgione

 W jednej z interpretacji, obraz Trzej filozofowie przedstawia symbolicznie rozwój filozofii. Starzec reprezentuje filozofię starożytną, przekazywaną za pośrednictwem mężczyzny w turbanie młodzieńcowi, uosabiającemu nową, renesansową filozofię przyrody (ok. 1505).

 Według wielu myślicieli renesansu filozofia średniowieczna była mało oryginalna i uzależniona ściśle od teologii. Filozofia odrodzenia miała kończyć te wieki zastoju i odradzać starożytną sztukę filozofii.

 Główne nurty filozofii renesansowej :

Arystotelizm 

W okresie renesansu arystotelizm pozostał dominującym nurtem filozoficznym, przenikając całą ówczesną filozofię. O znaczeniu Arystotelesa i arystotelików świadczyć może to, że w żadnym innym okresie nie napisano tylu komentarzy do ich pism W Polsce arystotelizm reprezentowany był m.in. przez Sebastiana Petrycego. Jego przekład na polski pism Arystotelesa był istotnym wkładem w powstanie filozofii polskiej.

Nagrobek Sebastiana Petrycego w kościele franciszkanów w Krakowie

 Platonizm

 Głównym ośrodkiem renesansowego platonizmu była Florencja. W 1462 r., z inspiracji Kosmy Medyceusza, Marsilio Ficino założył Akademię Florencką. Instytucja była wzorowana na Akademii Platona i była nie tyle szkołą, co miejscem spotkań i dyskusji, ośrodkiem tłumaczeń pism Platona i platoników oraz centrum, z którego zainteresowanie tym nurtem promieniowało na całą Europę. Platonicy florenccy starali się godzić nauki Platona z chrześcijaństwem.

Siedziba Akademii Florenckiej

 Neoplatonizm 

był kierunkiem filozoficznym, w świetle którego tworzyli i działali humaniści renesansowi. Sprzeciwiał się on arystotelizmowi, będącemu zalążkiem znienawidzonej scholastyki średniowiecznej. Najwybitniejszym neoplatonikiem był Marsilio Ficino z Florencji, który głosił doskonałość człowieka jako Bożego stworzenia. 

Portret Marsilio Ficino 

Stoicyzm i epikureizm jako elementy renesansowego światopoglądu 

U ludzi renesansu, którzy chcieli czerpać z życia samą jego esencję, którzy podkreślali godność i wartość tego, co doczesne, można również odnaleźć elementy tych dwu filozofii horacjańskich, zwłaszcza epikureizmu. Wobec przemijalności życia i krótkości dóbr doczesnych, winno się z życia czerpać samą esencję, w myśl zasady carpe diem. Zabawa, radość życia pozwalają choć na krótko zapomnieć o znikomości życia, stanowiąc o naszej chwilowej przyjemności. Stoicyzm, do którego również odwoływali się ludzie renesansu, wyrażał się w przekonaniu, iż celem ludzkiego życia jest szczęście, czyli życie w zgodzie z cnotą, sumieniem, wewnętrznym spokojem, poczuciem wolności. Stan duszy nazywany cnotą polegał na harmonii ducha, której nie mogło zburzyć ani nagłe szczęście, ani nagłe nieszczęście 

Wśród filozofów renesansowych ogromną popularnością cieszyły się też różne pisma okultystyczne i magiczne. Chętnie odwoływano się do mądrości starożytnych Egipcjan i Chaldejczyków 

Renesansowi myśliciele :

Erazm z Rotterdamu

(1467-1536)

Czy może kochać kogoś ten, kto sam siebie nie cierpi? Czy może żyć w zgodzie z innymi, kto sam ze sobą jest niezgodny? Czy może być komuś miły, kto sam ze sobą jest przykry i uciążliwy?

Holenderski humanista nazywany często człowiekiem-instytucją, obywatelem świata.

Uważany za jedną z najwybitniejszych osobowości XVI w. Wspaniały wykładowca, erudyta umiejętnie przekonujący do swoich poglądów. 

Zaniepokojony stanem Kościoła w tamtym czasie, głosił potrzebę reformy, ale nie popierał wystąpienia Lutra. Propagował natomiast pokój chrześcijański, perswazję i próbę pogodzenia zwaśnionych stron. Tępił obskurantyzm scholastyki, zwalczał bezduszny formalizm humanizmu. Był autorem dzieła Pochwała głupoty, w którym propagował wyznawaną przez siebie teorię irenizmu (pochwała pokoju).  

Twierdził, że człowiek ze swej natury jest dobry, a zło rodzi się z niewiedzy. Głosił pokój, zgodę i miłość. Uważał, że moralność jest sferą świadomego życia człowieka.

Opracował zbiór przysłów, sentencji i aforyzmów łacińskich, który był swoistą antologią mądrości i kultury języka. 

Erazm z Rotterdamu

Mikołaj Kopernik

(1473-1543)

Nic piękniejszego nad niebo, które przecież ogarnia wszystko, co piękne.

Syn mieszczańskiej rodziny, urodził się w Toruniu. Studiował najpierw w Krakowie, potem w Bolonii, Padwie oraz Ferrarze, gdzie uzyskał doktorat prawa kanonicznego. Jego życiową pasją była astronomia. Poświęcił jej prawie 30 lat owocnych studiów i badań ukoronowanych rewolucyjnym odkryciem. Dzieło O obrotach ciał niebieskich obaliło poglądy uświęcone tradycją i powagą autorytetów, torowało drogę nowym badaniom naukowym, budziło zaufanie do rozumu ludzkiego.

Mikołaj Kopernik

Nicolo Machiavelli

(1469-1572)

Ludzie będą zawsze dla ciebie źli, jeżeli konieczność nie zmusi ich do tego, by byli dobrzy.

Utworem, który uświetnił jego imię i stał się źródłem terminu machiawelizm jest Książę, swego rodzaju instrukcja dla młodego księcia Lorenza Medici. Autor określa cechy władcy i zasady rządzenia. Wchodząc do dokładnej analizy sytuacji Włoch, ich słabości i wad społeczeństwa, wyznacza dośc drastyczne metody działania. Oddziela moralność od polityki, za podstawowe cechy władcy uważa inteligencję, odwagę. energię, zdolność szybkiego określenia sytuacji, szybkiego podejmowania decyzji, nieugiętość i konsekwencję. Twierdził, że dobroć rządzącego często prowadzi do ruiny państwa, natomiast czyny niemoralne stanowią dla kraju ratunek. 

Cel uświęca środki- zaleca fałsz, podstęp, przemoc, brak skrupułów. Władca musi być lwem i lisem, potrzebuje przebiegłości i chytrości. 

Człowiek z natury jest zły i kieruje się przede wszystkim chciwością, jednakże może zostać dobra nauczony, ale musi zostać właściwie ukształtowany. "Właściwe kształtowanie" to nic innego jak budzenie lęku. Strach ma być bardziej trwałą podstawą budowania porządku w społeczeństwie niż miłość do władcy. Łaska ludu jest bowiem zmienna, a strach pozostaje. 

Nicolo Machiavelli

Tomasz Morus
(1478-1535)


Jakakolwiek przypadnie ci rola, graj ją jak możesz najlepiej i nie psuj całości przez to, że przyjdzie ci fantazja przytoczyć jakieś wspaniałe wiersze z innej sztuki, może wdzięczniejszej.

Myśliciel angielski, autor dzieła Utopia, kanclerz za czasów Henryka VIII, został ścięty z przyczyn politycznych. Dzieło jego prezentuje idealny ustrój na wyspie Utopia, gdzie panuje życie zgodne z naturą, nie jest potrzebny pieniądz, natomiast dominuje równość dóbr materialnych i tolerancja.

Tomasz Morus

Michel Montaigne
(1533-1592)

Nie masz wiedzy tak trudnej jak umieć dobrze i wedle natury przeżyć to życie. Najdziksza ze wszystkich chorób, to gardzić naszą własną istotą.

Wielki pedagog francuskiego odrodzenia, pisarz i moralista, twórca dzieła Próby. Najważniejszym przedmiotem jego rozważań jest człowiek z jego namiętnościami i charakterem, a przede wszystkim własna indywidualność.
 Twierdził, że nie ma nic stałego: religia, obyczaje, prawa i przepisy moralne są różne u rożnych narodów i w różnych epokach, dlatego zalecał tolerancję. Był sceptykiem , nie ufał nauce.
Uważał, że należy żyć zgodnie z naturą i własną indywidualnością, w spokoju i dostatku wśród przyjaciół.
 Głosił pochwałę renesansowych wartości: harmonii, umiaru, uporządkowania, pokoju.

Michel Montaigne

źródła:

https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Filozofia_renesansu

Wydawnictwo IBIS Kompendium Język polski Jadwiga Matoszko- Czwalińska