RENESANS: Jan Kochanowski

JAN KOCHANOWSKI

(1530-1584)

Nauka skarbem drogim,

Tak bogatym jak ubogim

I bogactwa często giną

Lecz nauki nie przeminą.

Urodził się w rodzinie mieszczańskiej w Sycynie. Był synem Piotra Kochanowskiego i jego żony, Anny. Piotr był komornikiem radomskim, a później sędzią sandomierskim. Jan miał liczne rodzeństwo. Dorastał w rodzinnej, serdecznej atmosferze. Mając czternaście lat rozpoczął studia na uniwersytecie krakowskim. W 1551 roku zapisał się na uniwersytet w Królewcu. W połowie roku 1552 poeta przyjechał do Padwy, gdzie studiował do 1555. Pobyt we Włoszech umożliwił zetknięcie się z włoskim renesansem. Studiował filozofię, filologię klasyczną, czytał utwory greckie, łacińskie i włoskie. Z tego okresu pochodzą pierwsze próby literackie, ma tu między innymi o utworach miłosnych adresowanych do tajemniczej Lidii.

11 lipca 1559 roku w Radomiu wraz z pięcioma braćmi uczestniczył w podziale majątku po zmarłych rodzicach. Janowi przypadł Czarnolas, kuźnica, młyn oraz stawy rybne na strudze zwanej Grodzką Rzeką . 25 marca 1560 roku Jan oddał kuźnicę i młyn w dzierżawę stryjowi Filipowi, zachowując sobie jednak faktyczne posiadanie tych dóbr.

W 1564 roku dostał się na dwór królewski i zdobył stanowisko sekretarza. Włączył się w nurt życia politycznego, w swoich utworach wyrażał troskę o przyszłość państwa. Powstały wówczas utwory o charakterze politycznym Zgoda, Wróżki, Fraszki, Satyr, a także Pieśni, które najlepiej odzwierciedlały życie towarzyskie dworzan.

W 1571 roku Kochanowski postanawia powrócić na wieś z powodu potrzeby spokojnego życia, a także rozczarowania dworem królewskim. Jest to tzw. okres czarnoleski. Kojarzy się on najbardziej z Kochanowskim. W 1574 roku bierze ślub z Dorotą Podlodowską, jednakże dalej uczestniczy w życiu politycznym. Wyjeżdża do Krakowa, pisze utwory związane z elekcja Henryka Walezego, uczestniczy w zjeździe szlachty w Stężycy wzywającym króla do powrotu.

Żywot Jana Kochanowskiego w Czarnolesie zakłóciły nieszczęścia rodzinne.

W 1577 roku zmarł starszy brat, Kasper, a w 1579 roku – dwie córki poety: trzyletnia Urszula oraz Hanna.

Kochanowski na zwłokami Urszulki Jan Matejko

W sierpniu 1584 roku Stefan Batory zwołał do Lublina naradę senatorów, której przedmiotem było ustalenie sposobów na rozwiązanie istotnych problemów natury politycznej. Jan Kochanowski przyjechał do Lublina w celu interwencji w sprawie ukarania winnych śmierci swego szwagra, Jakuba Podlodowskiego.

Kochanowski zmarł 22 sierpnia, prawdopodobnie na udar mózgu.

Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy,

Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy.

Kochanowski słusznie został nazwany ojcem poezji polskiej. Jako pierwszy sformułował nowożytny program poezji narodowej i stworzył ją od podstaw. Wybiegał poza horyzonty swojej epoki, okazał się najwybitniejszym twórca polskiego renesansu. Wyrażał przekonanie, że poeta swemu narodowi służy głównie poezją. Jego utwory- pieśni, fraszki, treny i elegie świadczą o umiłowaniu do idei antycznych, o rozległej wiedzy poety i o jego renesansowym podejściu do życia.

Pomnik Kochanowskiego w Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie.

Nic wiecznego na świecie:

Radość się z troską plecie.

Najpopularniejsze dzieła Kochanowskiego:

Fraszki

(1584) Kraków

Odprawa posłów greckich

podana na teatrum przed Królem Jego Mością i Królową Jej Mością w Jazdowie nad Warszawą dnia dwunastego stycznia Roku Pańskiego MDLXXVIII na feście u Jego Mości Pana Podkanclerzego Koronnego